اكنون مدت هاست كه استفاده از برخي قوانين فيزيك در تشخيص و درمان بيماري و نيز استفاده از راديونوكلئيدها در پزشكي هسته اي بخشي از كاربردهاي فيزيك هسته اي در عرصه پزشكي است.
پيشرفت تكنيك هاي فيزيك هسته اي تجربي به طور موازي تصويربرداري پزشكي را هم گسترش داده است. به طور مثال دوربين هاي پرتوگاما، شتاب دهنده هاي مخصوص براي توليد ايزوتوپ هاي پزشكي و تكنيك هاي اعجاب انگيز براي به دست آوردن تصاوير اعماق مشخص بدن از اين دسته اند.
اين شاخه تحقيقي را پزشكي هسته اي مي گويند كه كارشناسان آن معمولا متخصصان فيزيك هسته اي تجربي هستند كه در همكاري تنگاتنگ با پزشكان براي توسعه و كاربرد اين تكنيك ها كار مي كنند. به عنوان نمونه فيزيكداني كه در بخش راديوتراپي كار مي كند، وظايف مهم زير را برعهده دارد:
تعيين ميزان تابش توليد شده با يك ماشين درماني در شرايط استاندارد، كه واسنجي نام دارد.محاسبه دزي كه بايد به تومور و هر بافت طبيعي در بيمار داده شود.تأييد اينكه مقدار صحيح تابش، به درستي در نواحي مناسب به بيمار داده شده است.
احتمالا شما هم تصوير يا عكس پرتوايكس تشخيص از دندان ها يا ساير بخش هاي بدن را گرفته ايد. پرتو رونتگن در تشخيص بيماري ها كاربرد بسيار دارد. به گونه اي كه بيش از نيمي از مردم در سال حداقل يك تصوير پرتو رونتگن مي گيرند.
كشف اين پرتوها مانند بسياري از دستاوردهاي مهم علمي، اتفاقي بود كه در سال 1893 از سوي وي.سي. رونتگن فيزيكدان آلماني در دانشگاه ورزبورگ در هنگام آزمايش با پرتوهاي كاتودي متوجه پرتوهاي ايكس شد. او پس از چند روز اولين تصوير پرتو را از دست همسرش گرفت.
اشعه ايكس به سادگي از بافت هاي نرم بدن عبور مي كند ولي در استخوان به طور قوي تضعيف مي شود. عكاسي از آنجا كه پرتو اطلاعات جامعي از ساختمان اسكلت بدن به انسان به دست مي دهد و در نتيجه در روش تشخيص پزشكي كه منجر به ترميم با پرتو استخوان هاي شكسته مي شود ارزش بسيار دارد چرا كه پرتوهاي ايكس به طور يكسان جذب همه مواد نمي شوند.
راديواكتيويته طبيعي براي فيزيكدانان شگفت انگيزتر از پرتوهاي رونتگن بود زيرا براي توليد پرتوهاي رونتگن انرژي الكتريكي لازم بود. در حالي كه راديواكتيويته طبيعي منبعي ثابت از ذرات پرانرژي را براي مدت زمان نامحدود بدون نياز به انرژي تأمين مي كرد.
مادام كوري يكي از پيشگامان برجسته در اين زمينه است. وي كه از سال 1898 تا 1904 با همسرش «پي ير» كار مي كرد به جداسازي يك عنصر بسيار قدرتمند راديواكتيو، يعني راديم از چندين سنگ كاني اورانيم پرداخت. اين عنصر نقشي بزرگ در درمان سرطان ايفا كرد و امروزه هنوز هم كاربرد دارد.
راديواكتيويته طبيعي كمك بزرگي به دانش ما درباره هسته اتم كرده و پاره اي از پژوهش هاي اوليه «رديابي» در پزشكي با به كارگيري عناصر راديواكتيو طبيعي انجام گرفته است.
با وجود اين، نقطه عطف در كاربرد راديواكتيويته در پزشكي، ساخت راكتور هسته اي هنگام جنگ جهاني دوم درباره پروژه بمب اتمي بود. راكتور هسته اي توليد بسياري از راديونوكليدهاي مصنوعي را به مقدار زياد ممكن ساخت. از اين عناصر راديواكتيويته در پزشكي براي پژوهش، تشخيص و درمان استفاده مي شود. در پايان دهه 40 ميلادي راديواكتيويته به دست آمده از راكتورها بيشتر در پژوهش هاي پزشكي كاربرد داشت تا تشخيص. مثلاً راديواكتيو براي بررسي چگونگي كار بسياري از اندام ها و نيز تغييرات شيميايي كه در بدن رخ مي دهد به كار رفته است.
مفيدترين راديونوكليدها در پزشكي هسته اي نهايي هستند كه پرتوهاي گاماگسيل مي كنند چرا كه پرتوهاي گاما قابليت نفود بيشتري دارند. يك عنصر راديواكتيو گسيل كننده گاما را كه درون بدن است مي توان از بيرون بدن شناسايي كرد.
به عنوان نمونه اكنون تكنيكي را بررسي مي كنيم كه براي ايجاد تصوير از قسمت هاي خاص بدن از ايزوتوپ هاي گاماگسيل استفاده مي كند. در اين روش با به كاربردن نقش پرتوگاماي گسيل شده مي توان تصويري از آن قسمت از بدن تهيه كرد. يك كاربرد ساده و سريع اين تكنيك در اندازه گيري مقدار جذب يد در غده تيروئيد است.
يد راديواكتيو بلعيده مي شود و شمارشگر پرتوگاما در نزديكي گردن ازدياد فعاليت را برحسب زمان، در حالي كه يد در غده تيروئيد متمركز مي شود، نشان مي دهد. در ابتدا يد 131 براي اين منظور به كار مي رفت كه يك محصول شكافت با نيمه عمر 8 روز است.
ولي از آنجا كه معمولاً زمان لازم براي مشاهده غده تيروئيد از مرتبه ساعت ها است. چنين طول عمري خيلي زياد است و در نتيجه فعاليت در بدن به درازا مي كشد و بيمار دز زيادي دريافت مي كند. اما اكنون يد 132 با نيمه عمر 13 ساعت به طور گسترده اي به كار گرفته شده است و نيمه عمر اين ايزوتوپ نيز ايده آل است زيرا براي آزمايش 24 ساعته كافي است. در ضمن به آن اندازه كم است كه بعد از آزمايش دز زيادي در بيمار باقي نمي ماند.كار كليه نيز با استفاده از تركيبي با ايزوتوپ يد 131 نشان داده شده است (سديم يد و هيپوريت) از طريق تزريق مورد بررسي قرار گرفته است. يك آشكارساز گاما هر كليه را زيرنظر مي گيرد و با مقايسه آهنگ پذيرش يد 131 و اختلاف آن در دو كليه چگونگي اختلال آنها را مشخص مي سازد. تازه بيماران دز نسبتاً كمي را دريافت مي كنند زيرا تركيب راديواكتيو بعد از يك دوره گردش كاملاً از خون خارج و از كليه دفع مي شود.
برخي تصور مي كنند كه پرتودرماني روشي موقت در درمان سرطان است كه سرانجام يك درمان قطعي سرطان جايگزين آن خواهد شد. اما در حال حاضر به كارگيري مناسب پرتودرماني بهترين راه براي زنده ماندن مبتلايان به سرطان است. پرتودرماني اگر در آغاز بيماري صوت گيرد، احتمال درمان بيش از 90 درصد است. اين شيوه درماني به اندازه جراحي شكل ظاهري بيمار را تغيير نمي دهد و از اين رو براي درمان سرطان هاي سر و گردن همواره مورد كاربرد پزشكان بوده است.
نظرات شما عزیزان:
آمار
وبلاگ:
