ضعف بهداشت هنگام آندوسكوپی تهدیدی جدید برای سلامت جامعه

برچسب

سال گذشته هر پنس بیوكسی یك‌بار مصرف 350 هزارتومان خریداری می‌شد. با توجه به گرانی ارز و بالارفتن تورم، مسئولان بیمارستان اگر بخواهند كه برای هر بیمار یك پنس استفاده كنند، هزینه درمان برای بیماران بالا می‌رود. از سوی دیگر با توجه به هزینه‌های بالای درمان، كمتر بیماری حاضر می‌شود چنین هزینه‌ای را بپردازد

دستگاه‌های آندوسكوپی و استفاده از «پنس‌بیوكسی‌های» یكبار مصرف، در بی‌خبری مسئولان وزارت بهداشت تبدیل به یك تهدید بزرگ برای سلامت جامعه شده است، به تازگی سازمان انتقال خون از داوطلبان اهدای خون سوال می‌كند كه آیا از دستگاه آندوسكوپی استفاده كرده‌اید یا خیر؟ دلیل این سوال احتمال آلوده بودن تجهیزات پزشكی به ویروس ایدز است.

سوالی كه به تازگی ذهن افكارعمومی را به خود مشغول كرده و احتمال دارد كه در آینده‌ای نزدیك بتواند آمار مبتلایان ایدز را در كشور بیشتر كند.

هر چند كه هنوز مسئولان وزارت بهداشت در این باره اظهارنظر نكرده‌اند، اما همین سوال جدیدی كه در پرسش‌نامه‌های سازمان انتقال خون قرار گرفته و نظر بسیاری از كارشناسان، این تهدید را تایید می‌كند.

«سمیرا دزكایی» كارشناس اداره تجهیزات پزشکی می‌گوید:

«درایران به دلیل گرانی تجهیزات، از پنس‌ بیوكسی یك بار مصرف- كه در آندوسكوپی برای نمونه برداری استفاده می‌شود - برای چند نفر استفاده می‌شود. از آنجایی كه این پنس در نمونه‌گیری‌ها استفاده می‌شود و زخم ایجاد می‌كند، احتمال مبتلا شدن فرد به بیماری‌های واگیر چون هپاتیت و ایذر افزایش می‌یابد.».

«عبدالجباركرمی‌» عضو كمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز نیز ، ضمن اظهار بی‌اطلاعی از وضعیت ضدعفونی شدن دستگاه‌های آندوسكوپی و استفاده چند باره از پنس بیوكسی‌های یكبار مصرف، وقوع چنین اتفاقی را فاجعه می‌داند و از وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشكی می‌خواهد تا وارد ماجرا شود!

«مهتاب مقصود‌لو» مدیر آموزش و حفظ اهداكنندگان سازمان انتقال خون كشور هم وجود چنین سوالی را تایید می‌كند ومی گوید:

« از همه اهداكنندگان سوال‌های زیادی پرسیده می‌شود تا هم از سلامت اهدا كنندگان و هم گیرندگان آن مطمئن شویم.»

به گفته او، اگر فردی به هر دلیلی با خون فرد دیگری تماس داشته باشد، می‌تواند به انتقال بیماری منجر شود.

مثلا كسی كه عمل جراحی داشته است تا دوسال از او خونی گرفته نمی‌شود. چون در اتاق عمل زخم‌های بزرگی ایجاد می‌شود كه می‌تواند به انتقال بیماری منجر شود. او درباره دستگاه آندوسكوپی هم می‌گوید:

«چون این دستگاه در سطح گوارش خراش ایجاد می‌كند، می‌تواند ریسك پذیری را بالا ببرد. به‌ویژه زمانی كه با بیوكسی (نمونه‌برداری) همراه باشد، احتمال انتقال بیماری را زیاد می‌كند. این دستگاه باید استریل شود.

البته سوال درباره استفاده از آندوسكوپی در همه دنیا پرسیده می‌شود.» او در پاسخ به این سوال كه آیا وجود این سوال دلیلی بر انتقال بیماری‌ها از طریق آندوسكوپی در كشور هست، می‌گوید:

«مسئله نظارت به سازمان انتقال خون برنمی‌گردد.»

پنس‌بیوكسی گران است!

اما مسئله به پنس بیوكسی كه می‌رسد زنگ خطر به صدا در می‌آید.

«سمیرا دزكایی» كارشناس اداره تجهیزات پزشکی می‌گوید:

«ما واقعا نمی‌دانیم كه این دستگاه‌ها دقیق شسته می‌شود یا خیر.آگاهی یافتن از شست‌وشوی دقیق دستگاه‌های اندوسكوپی مسئله‌ای است كه تنها توسط ناظران وزارت بهداشت مشخص می‌شود. اما مسئله نگران كننده پنس بیوكسی یك‌بار مصرف برای نمونه برداری است كه معمولا برای چند نفر استفاده می‌شود.»

او درباره هزینه بر بودن پنس‌های بیوكسی می گوید:

«سال گذشته هر پنس بیوكسی یك‌بار‌ مصرف 350 هزارتومان خریداری می‌شد.

با توجه به گرانی ارز و بالارفتن تورم بدون شك قیمت آن نسبت به سال گذشته تفاوت فاحشی داشته است. مسئولان بیمارستان اگر بخواهند‌ برای هر بیمار یك پنس استفاده كنند، هزینه درمان برای بیماران بالا می‌رود. از سوی دیگر با توجه به هزینه‌های بالای درمان، كمتر بیماری حاضر می‌شود چنین هزینه‌ای را بپردازد و بسیاری از بیماران از درمان خود دست برمی دارند. هزینه استفاده از پنس‌های چند بار مصرف هم به مراتب بیشتر است.»

«سعید امیری» کارشناس تجهیزات پزشكی نیز درباره خطرزا بودن استفاده از آندوسكوپی در بیمارستان‌های دولتی می‌گوید:

«لا زم است دستگاه‌های آندوسکوپی به طور صحیح و دقیق، شست‌وشو و ضدعفونی شود اما متاسفانه به خاطر مشکلا‌تی چون تراکم بیمار و عدم فرصت کافی برای انجام شست‌وشو و ضدعفونی بین دو بیمار، به ویژه در بیمارستان‌های دولتی- دانشگاهی و بیمارستان‌های تامین اجتماعی و حتی بیمارستان‌های نظامی شست‌وشو دقیق انجام نمی‌شود.»

یک سیکل کامل شست‌وشو و ضدعفونی آندوسكوپی به گفته كارشناسان باید حداقل 15 دقیقه به طول بینجامد.

اما به گفته امیری، ترس پزشکان از خراب شدن دستگاه‌ها به دلیل شست‌وشو و ضدعفونی مکرر و هزینه‌های تعمیرات ناشی از آن، عجله پزشکان برای انجام سریع‌تر درمان بیماران و تمام شدن کارشان و مراجعه به مطب یا بیمارستان دیگر باعث می‌شود تا این مهم صورت نگیرد.

به گفته او معمولا از یکسری ابزار برای نمونه‌برداری، تزریق دارو به‌داخل بافت معده یا روده، برش پولیپ‌ها و... استفاده می‌شود که به دلیل تماس مستقیم با بافت، خون و مخاط بیماران، به شدت آلوده بوده و می‌تواند هر گونه ویروس، آلودگی عفونی و میکروبی را از بیماران قبلی به بعدی‌ها منتقل کند.

ریسک بالای اینگونه ابزارها(به دلیل وارد شدن به داخل بافت بیمار) در حدی است که لا زم است به صورت استریل برای بیماران استفاده شوند.

ابزارهای آندوسکوپی به دو دسته یک‌بار مصرف(غیرقابل ضدعفونی و غیرقابل استریل مجدد کردن) و چند بار مصرف(قابل‌استریل شدن) تقسیم می‌شوند. ابزارهای یک‌بار مصرف معمولا دارای طراحی ساده بوده و از مواد اولیه بسیار ارزان تولید می‌شود به طوری که بیماران بتوانند از عهده پرداخت هزینه‌های آن برآیند. ابزارهای چند بار مصرف معمولا طراحی پیچیده‌تری داشته و از جنسی است که قابلیت استریل شدن و تحمل دمای بالای اتوکلا‌و(وسیله‌ای که ابزارهای پزشکی را با دما و فشار بالا استریل می‌کند) را داشته باشد كه البته هزینه‌های هر دو مورد بالاست.

ابزارهای یكبار مصرف امروز درحالی برای چند بیمار استفاده می‌شوند كه براساس دستوالعمل‌های بهداشتی و کنترل عفونت، کلیه ابزارهایی که با بافت و خون بیماران در تماس هستند، لا زم است یا قابل استریل‌شدن باشند(که متاسفانه در ایران تقریبا برای ابزارهای آندوسکوپی انجام نمی‌شود) یا از نوع یک‌بار مصرف استفاده شوند.

امیری می‌گوید:

«متاسفانه در کشور ما این ابزارهای ارزان قیمت بارها و بارها استفاده می‌شوند و در بهترین حالت فقط به یک ضدعفونی ساده و کوتاه و البته ناکافی و ناقص بسنده می‌شود.»

به گفته كارشناسان تجهیزات پزشكی، به دلیل نوع طراحی اینگونه ابزارها، خون و مخاط طوری به داخل آنها نفوذ می‌کند که قابل پاک شدن نیست و لذا ضدعفونی کردن ابزار عملا بی‌فایده و بی‌اثر است.

به گفته امیری این بی‌توجهی‌ها توسط افرادی (پزشکان و پرستاران) انجام می‌پذیرد که به خوبی از نتیجه کار خود و فاجعه بعد آن خبر داشته ولی به راحتی این کار را انجام می‌دهند.

بیماران مواظب باشند!

این کارشناس تجهیزات پزشکی به همه بیماران توصیه می‌كند:

«اگر برای آندوسکوپی معده (یا کولونوسکوپی روده و یا برونکوسکوپی ریه) به پزشک یا بیمارستانی مراجعه كردید،

اولا:

مطمئن شوید که دستگاه به خوبی شست‌وشو و ضدعفونی شده باشد. حتما لا‌زم است دستگاه بین 10 تا 20 دقیقه(بسته به نوع محلول) در محلول به طور کامل غوطه ور باشد. لذا اگر در آن بیمارستان (یا مطب) یک دستگاه باشد، مریض‌ها نمی‌توانند با فاصله 6 - 5 دقیقه از هم آندوسکوپی شوند! اگر شک داشتید می‌توانید از پرستار بخواهید که دستگاه غوطه‌ور شده در محلول را به شما نشان دهد تا خیالتان راحت شود.

ثانیا:

مطمئن شوید که ابزاری که برای شما استفاده می‌شود(اعم از پنس نمونه‌برداری، سوزن تزریق و...) استریل باشند.

اگر از انواع یک‌بار مصرف استفاده می‌شود، لا‌زم است از بسته بندی‌های استریل نو باز شوند که مطمئن‌ترین حالت است.

اگر از نوع چند بار مصرف استفاده می‌شوند، یا توسط دستگاه استریل شده اند(مطمئن‌تر از استریل با محلول) که باز هم لازم است داخل بسته بندی‌های مخصوص باشند و هنگام مصرف باز شوند یا توسط محلول ضدعفونی شده باشند که لا زم است مدت طولا نی(بین یك تا 10 ساعت) داخل محلول بماند.

این حق شماست که نسبت به سلا‌متی خود حساس و نگران باشید و از پرستار بخش آندوسکوپی یا پزشک بخواهید که دستگاه ضدعفونی شده، ابزار و بسته‌بندی آن را به شما نشان دهد و اطمینان خاطر شما را جلب نماید.»

عبدالجباركرمی، عضو كمیسیون بهداشت مجلس نیز استفاده مکرر از ابزارهای یک‌بار مصرف برای تعداد زیادی بیمار، استریل نکردن ابزارهای چند بار مصرف با دستگاه‌های ویژه(دستگاه‌های استریل) و استفاده از محلول‌های ضدعفونی قوی در زمان طولا نی (بستگی به محلول مورد استفاده بین یك تا 10 ساعت) جنایت در حق بیماران می‌داند و از وزارت بهداشت می‌خواهد تا سریع‌تر وارد ماجرا شود.

او می‌گوید: «زمانی كه موج‌های دوم و سوم ایدز جامعه ایرانی را تهدید می‌كند مسئولان چطور به راحتی از كنار این فاجعه می‌گذرند؟»

نظرات شما عزیزان: